Khi nhắc đến âm thanh, nhất là nói về các loại loa, chúng ta hay nhắc tới các cụm từ loa Bass, Mid, Treble, hay loa trầm, loa trung và loa dải cao, vậy các từ này trong âm thanh có ý nghĩa như thế nào? Và những dải tần số âm thanh này thể hiện các loại âm thanh trong bản nhạc như thế nào?

Vậy âm thanh là gì? 

Bản chất của âm thanh là các sóng dao động cơ học, là sự chuyển động của các phần tử khí trong không khí, vì thế mà âm thanh sẽ không truyền được đi trong môi trường chân không, một trong những đơn vị cơ bản nhất của âm thanh chính là tần số dao động của âm thanh (thường được ký hiệu là Hz và kHz)

Tai con người có khả năng nghe được âm thanh ở tần số từ 20 Hz đến 20 kHz, tương đương với tần số dao động của âm thanh trong không khí từ 20 đến 20.000 lần trong một giy. Những tần số dao động dưới 20 Hz được gọi là hạ âm, còn trên 20 kHz thì được gọi là siêu âm.

Tìm hiểu 3 dải tần âm thanh

Dải tần số âm thanh mà con người nghe được gồm âm Bass (thấp), Middle (trung), Treble (cao) như sau: 

• Âm Bass là âm thanh có tần số từ 20 Hz đến 500Hz
• Âm Mid (Middle) là âm thanh có tần số trong khoảng 500 Hz đến  6 kHz (6000 Hz)
• Âm Treb (treble)  là âm thanh có tần số trong khoảng 6 kHz đến 20 kHz

1. Âm Bass (dải thấp, âm trầm) là gì?

Âm Bass được chia nhỏ ra thành 3 mức:

• Low Bass (Deep Bass): ~ 20 Hz – 80 Hz
• Bass: ~80 Hz -320 Hz
• Up Bass (High Bass): ~320 Hz – 500 Hz

Bass là những âm thanh trầm, nằm trong khoảng tần số 20Hz – 500Hz, chúng là những nốt âm rất nhỏ và được xem là nhỏ nhất. Vậy nên những chiếc loa tạo âm bass được gọi là loa trầm hay loa siêu trầm.

Đây là dải tần số bị đánh giá sai lệch nhiều nhất bởi người nghe thường nhầm lần giữa độ sâu và cường độ của âm Bass, giữa độ dày và độ tròn trịa. Một dàn nhạc có âm Bass tốt sẽ thể hiện được những tần số rất thấp, Bass xuống rất sâu ngay cả khi ở những mức âm lượng không quá lớn. Điểm quan trọng quyết định chất lượng âm Bass hay hoặc dở còn phụ thuộc vào thùng loa, khác với loa Treble thì thùng loa trầm sẽ thường là những ma trận phức tạp, có tính toán tỉ mỉ để tạo ra áp suất khí, cộng hướng âm hợp lý cho một âm Bass dày, ấm, và tròn trịa.

Loa Bass cũng là những củ loa công suất cao, do cần công suất lớn để cung cấp cho các củ loa thể hiện dải âm này, nên việc sử dụng công suất lớn sẽ dẫn đến méo tín hiệu cũng cao hơn, vì thế mà một thiết bị cao cấp là một thiết bị có độ méo tín hiệu thấp nhất khi Volume đạt mức max đỉnh Peak Power.

Ví dụ khi nghe nhạc EDM thì Bass phải chắc, gọn gàng, dứt khoát và có lực nảy. Còn khi nghe nhạc Pop-Ballad, Country thì Bass nên trầm, sâu, dày và đặc biệt phải mềm mại tinh tế.

Đó cũng chính là lý do vì sao mỗi cục trầm (loa Bass) của mỗi hãng lại có chất âm riêng, phù hợp với mỗi thể loại nhạc riêng, chứ cũng không thể đánh giá một cái loa chỉ dựa trên một thể loại nhạc mà bạn hay nghe. Việc lựa chọn loa dựa trên thể loại nhạc mà bạn hay nghe sẽ là yếu tố quyết định rằng cái loa đó hay hoặc không với bạn.

2.  Âm Mid (dải trung, trung âm) là gì?

Âm Mid được chia thành 3 loại chính:

• Âm trung trầm (Low Mid): ~500Hz – 1kHz
• Âm trung (Mid): ~ 1kHz – 2kHz
• Âm trung cao (High Mid): ~ 2kHz – 6 kHz

Âm Mid có dải tần số từ 500Hz đến 6kHz. Mid là dải tần số phổ biến nhất trong tự nhiên (như giọng nói con người, âm thanh sinh hoạt hàng ngày…) nên đôi tai chúng ta sẽ nhạy cảm nhất với dải âm này, và cũng dễ đánh giá nhất ở dải tần số này, nhưng đây cũng là một dải âm đa dạng nhất tạo nên sự khác biệt giữa nhiều hệ thống loa khác nhau, vì đây là dải âm gợi lên cảm xúc và hoài niệm lớn nhất trong tâm trí mỗi người nghe.

Âm Mid được coi là chuẩn khi tái tạo âm thanh một cách rõ ràng, trung thực, thể hiện được sự gai góc, dày dày dặn của giọng nam trầm, hoặc sự ngọt ngào, tinh tế, mượt mà của giọng nữ cao, giúp người nghe cảm nhận được sự ấm áp, mượt mà trong từng nốt nhạc, rõ ràng và chi tiết trong từng âm thanh và đem đến cảm giác dễ chịu khi thưởng thức bản nhạc.

Chính bởi các yếu tố trên mà trung âm sẽ là dải tần số gợi nên cảm xúc nhiều hơn tất cả, một bản nhạc có thể theo hướng mộc mạc, khô và hoài cổ để tạo nên một hoài niệm xưa cũ cho người nghe, nhưng cũng có thể là theo hướng nịnh tai, mượt mà, mềm mại để mang lại âm thanh thư giãn Relax cho người nghe.

Vì vậy là mỗi loại loa trung âm sẽ cho ra những chất âm riêng biệt, và phù hợp với những thể loại nhạc riêng biệt, trung âm thường cần có độ liền mạch vì thế là những củ loa trung dạng loa đồng trục hoặc toàn dải sẽ cho ra chất âm được người nghe đánh giá cao.

3. Âm Treble (dải âm cao) là gì? 

Âm Treb là một dải âm thanh có tần số cao, có tần số dao động từ 6kHz đến 20kHz, hoặc tần số siêu cao ở dải trên 20kHz. Âm Treb được chỉ định để tinh chỉnh âm bổng, giống như tiếng leng keng mà ta nghe được khi gõ vào thanh kim loại, tiếng chuông gió, hay dây si và mí của đàn Guitar,…

Thông thường chúng ta có thể nghe được âm thanh ở tần số từ 20Hz đến 20kHz, nhưng các hài âm bậc chẵn, bậc lẻ sẽ có thể lên dải âm ở tần số trên 20kHz mà con người vẫn có thể cảm nhận được, do đó các nhà sản xuất đã tạo ra các dòng loa có thể phát tới tần số rất cao nhằm kích thích cảm xúc của thính giả khi nghe nhạc.